Beyin jimnastiği

Sudoku çözmeyi sever misiniz? Yoksa daha çok kelime avı oyunları mı hoşunuza gidiyor?

Kanada, Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa ülkelerinin tıp dergilerinde yayınlanan araştırmaların bir çoğu zihin oyunları ve alıştırmaları ile zihin sağlığı arasında olumlu bir ilişki olabileceğini belirtmekte. Acaba zihinsel faaliyet, zihni zinde tutmak için, ilaçlardan ya da fiziksel aktiviteden daha etkili olabilir mi? Bilişsel gerilemenin 70 yaşın üstündeki kişilerin % 10 ila % 25’ini etkilemekte olduğunu belirten Toronto üniversitesi’nden araştırmacılar zihinsel sağlığa faydalı olduğu ileri sürülen farklı yöntemlerin incelendiği 32 araştırmadan oluşan bir korpüsü mercek altına aldılar. Araştırma kurulu yürüttüğü bu inceleme sonucunda çeşitli çıkarımlara ulaştı. Aralarından biri hiç de şaşırtıcı olmayan bir şekilde ve daha önce gerçekleştirilmiş farklı farklı çalışmaların da kanıtladığı gibi gingko biloba’nın zihinsel sağlık üzerinde hiçbir etkisi olmadığını bir defa daha ortaya koydu. Varılan sonuçlara bakılacak olursa ne gingkolitin ne de vitamin takviyesinin zihinsel sağlık üzerinde olumlu bir etkisi bulunmakta. Ancak araştırmacılar şaşırtıcı bir sonuç da gözlemlediler. Fiziksel aktivitenin de zihin sağlığı üzerinde zannedildiği kadar etkili olmadığını…

7’den 70’e beyin jimnastiği

32 çalışmanın mercek altına alındığı araştırma sonucunda ömür boyu sürdürülen beyin jimnastiğinin ne denli önemli olduğu ortaya çıktı. İncelemeyi yürüten araştırmacılar hafıza, mantık ya da hız gibi bilişsel alıştırmaların katılımcıların zihinsel yetilerini kuvvetlendirdiğini gözlemlediler. Araştırma ekibinden, Toronto üniversitesi geriatri doktoru Raza Naqvi bu sonucu yorumlarken sonucun hiç şaşırtıcı olmadığını, beynin de tıpkı kaslar gibi “kullan ya da yitir” ilkesine tabi olduğunu ve tıbbın ileride yeni araştırmalar ışığında bulmaca, zeka oyunları gibi zihinsel faaliyetlerin bilişsel süreç açısından pratik anlamda nasıl kullanılması gerektiğine dair yeni stratejiler geliştireceğini düşündüğünü belirtti.

Zihin egzersizleri

Sağlıklı bir yaşam sürebilmek için beden gibi zihnin de olabildiğince aktif kalması gerekmektedir. Kişinin yaşı ne kadar ilerlemiş olursa olsun zihni uyarılmalıdır. Beyinin uyarılma sıklığıyla faal kalması arasında bir ilişki söz konusudur. Zihinsel ya da bilişsel faaliyet birçok nörolojik rahatsızlığa ve yaşlılıkla birlikte belirme ihtimali olan zihinsel hastalıklara karşı alınacak temel önlemlerden bir tanesidir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta sesli kitap dinleme ya da film izleme gibi pasif bilişsel faaliyetlerle aktif bilişsel faaliyetleri birbirlerinden ayırt edebilmektir. Zihni uyarmaktan kasıt aktif bilişsel aktivitelerdir. Pasif bilişsel faaliyetler süresince de zihin uyarılma halindedir elbette ancak aktif faaliyetlerde bulunma halinin aksine görece daha rahat başka bir deyişle otomatik pilot haline daha yakındır. Zihnimizin daha etken bir şekilde uyarılması için tam olarak bu otomatik pilot seyir halinden çıkıp odaklanma, karar verme, eyleme, anımsama, kurgulama gibi karmaşık bilişsel mekanizmaların devreye girdiği bir sürece ihtiyacı vardır.

Pasif bilişsel aktivite

Pasif bilşsel aktivitelerde de tabii ki zihinsel bir faaliyet bulunmaktadır, ne var ki televizyon seyretme, sesli kitap dinleme, ya da kişinin yapmaya alışık olduğu, otomatikleşmiş, diş fırçalama gibi faaliyetler zihinsel uyarı anlamında karmaşık zihinsel faaliyetlere oranla çok etkin değil nispeten daha pasif ve uyarı etkisi düşük kaldıklarından zihin jimnastiği ve yaşlılıkla beliren bir takım zihinsel rahatsızlıkları önleme potansiyeli açısından etkilerinin daha zayıf olduğu düşünülmektedir.

Karmaşık (aktif) bilişsel aktivite

Pasif bir faaliyet olan diş fırçalama eyleminden yola çıkacak olursak kişinin dişlerini alışık olduğu eliyle değil ama diğer eliyle fırçalaması karmaşık eylem için bir örnek teşkil edebilir. Aktif bilişsel faaliyet kişinin alışkın olduğu bilişsel sürecin dışına çıkmasını sağlar. Bu nedenle yabancı dil öğrenimi, bir enstrüman çalmayı öğrenmek, bilgisayar kullanmayı ya da bilgisayar teknolojileri öğrenimi, online strateji oyunları bilişsel aktivite açısından bakıldığında karmaşık faaliyetler olarak kabul edilmektedir. Bu örneklerde de görülebileceği gibi söz konusu faaliyetler otomatikleşmiş, kişinin neredeyse bilincine varmadan alışkanlıkları sayesinde düşünmeden sürdürdüğü faaliyetler değildir. Karmaşık bilişsel faaliyetle pasif bilişsel faaliyeti bir de araba kullanma örneğiyle açıklayalım: Bilindiği üzere araba kullanma öğrenildikten sonra içselleştirilen ve otomatikleşen bir eyleme dönüşür. Dolayısıyla araba kullanma eyleminin mekanik anlamda zihin üzerinde çok da uyarıcı bir etkisi olduğu söylenemez. Ancak eğer vites kolunu direksiyonun soluna alır, direksiyonu İngiltere’de olduğu gibi sağa tarafa koyar, gaz debriyaj ve fren pedallarının da yerlerini değiştirirsek sürücü her eylemi için, eylem öncesi ve sırasında aktif bir zihinsel çaba göstermek durumunda kalacaktır. Başka bir deyişle sürücü aslında araba kullanmayı bir anlamda yeniden öğrenmek durumunda kalacak ve ister istemez zihni de uyanık ve aktif kalacaktır. Aktif bilişsel eylemi tek cümleyle açıklamak gerekirse “Neyin nasıl yapılacağını tam olarak bilmemek ama öğrenmek için çabalamak” diyebiliriz. Zihin egzersizleri kısacası bu bilişsel anlamda “çabalama” faaliyetini gerektiren, zihni uyarıcı ve karmaşık bilişsel fonksiyonların devreye girmesini sağlayan zihinsel faaliyetlerdir.